Wiosną 1940 roku Naczelne Dowództwo Wojsk Lądowych Wehrmachtu wybrało Podkarpacie na lokalizację jednej z wysuniętych kwater dowodzenia, przygotowanych dla kierowania operacją "Barbarossa".
Pod kryptonimem "Anlage Süd" ( pol. "Obszar Południe" ) w latach 1940-1941 robotnicy "Organisation Todt" wybudowali tutaj jedną z wielu kwater głównych Hitlera. Kwatera zlokalizowana w Stępinie i Strzyżowie składa się z dwóch betonowych tuneli schronowych przeznaczonych dla pociągów sztabowych Hitlera "Asia" oraz "Amerika" oraz wielu obiektów pomocniczych.
Naziemny tunel w Stępinie został zbudowany na otwartej przestrzeni. Długość tunelu wynosi 393 metry. Dla zamaskowania rzeczywistego przeznaczenia inwestycji, oficjalnie przedsięwzięcie zarejestrowano jako budowa jednego z zakładów dla berlińskiej firmy chemicznej "Askania - Werke". Plac budowy objęty był ścisłą ochroną. Łącznie zatrudnionych było około czterech tysięcy ludzi. Budowę zakończono w lecie 1941r. Zespół schronów obejmuje obszar o wymiarach ok. 1000 x 500 m, leżący w dolinie strumienia Stępinka. Cały zespół liczył kilkadziesiąt budynków, wieży strażniczych i bunkrów. W skład zespołu wchodziło także kilka budynków drewnianych wraz z willą przeznaczoną dla dowódców najwyższej rangi. Około 600 m. od tunelu znajdowało się trawiaste lądowisko dla samolotów. Całość kwatery była z Niemiecką precyzją zaplanowana, wybudowana i urządzona. Zespół był całkowicie samowystarczalny i przygotowany na wszelkie działania wojenne. Do tunelu doprowadzono bocznicę od lini kolejowej Rzeszów-Jasło, mającą początek na stacji w pobliskiej miejscowosci Wiśniowa. Choc torowisko zostało po wojnie zdemontowane, jeszcze dziś, jadąc od Krosna w kierunku Rzeszowa możemy za Frysztakiem, przed skrzyżowaniem drogi na Stępinę, zobaczyć resztki bocznicy oraz ruiny mostka kolejowego na płynącym przy drodze strumyku. Żelbetowy schron tunelowy dla pociągu o długości prawie 400 m. sytuowany jest na poziomie ziemi ,równolegle do rzeki, u stóp pokrytego lasem zbocza. Ze względu na znaczną długość, ułatwiającą trafienie bombą lotniczą, wyeliminowano prostolinijny narys całej budowli, dlatego schron ma w rzucie poziomym kształt wycinka łuku. Schron podzielony jest na trzy sekcje (159 m, 72 m, 152 m), oraz przedsionek o dł. około 10 metrów. W poprzecznym przekroju pionowym budowla ma kształt niesymetrycznego ostrołuku, dla sprowokowania poślizgu trafiających bomb lotniczych. Grubość murów przekracza 2 metry i zapewniała ona przebywającym wewnątrz ludziom całkowite bezpieczeństwo przy kilkukrotnym trafieniu w to samo miejsce pocisku artyleryjskiego kalibru 220 mm. Do schronu prowadzi łącznie 9 otworów komunikacyjnych, każdy wyposażony był w pancerną śluzę przeciwgazową. Drzwi śluz chyba jako jedyne, zachowały się w pośród historycznych obiektów fortyfikacyjnych w całej Polsce. Cały obiekt zabezpieczony był przed atakiem chemicznym, jednak oryginalne pancerne i gazoszczelne drzwi wjazdowe do tunelu, nie dotrwały do naszych czasów. Wewnątrz schronu znajdowało się szereg pomieszczeń dla załogi, służby łączności oraz obsługi pociągu. Schron kolejowy połączony był podziemnym kanałem z betonowym, zamaskowanym budynkiem zaplecza technicznego. Budynki oddalone są od siebie o około 80 m. Schron zaplecza technicznego podzielony był na kilka oddzielnych bloków, w każdym z nich znajdowały się urządzenia grzewcze, filtro-wentylacyjne, wodno-kanalizacyjne, oraz siłownia elektryczna.W budynku tym znajdowały się też zapasy wszelkich paliw i materiałów. Pozostałe obiekty to bunkry bojowe o grubości ścian ponad 2 metry, oddalone od kilkudziesięciu do kilkuset metrów od głównego obiektu. Zadaniem ich było ukrycie drużyn piechoty i zablokowanie dostępu do głównych obiektów. Wszystkie zaopatrzone były w stanowiska ogniowe i urządzenia filtro-wentylacyjne.
Tunel schronowy w Strzyżowie o długosci 438 metrów, został usytuowany pod ziemią.
W Strzyżowie jedyną budowlą techniczną jest budynek usytuowany nad brzegiem rzeki Wisłok. Mieścił on zbiorniki i stację uzdatniania wody, spalinową siłownię elektryczną oraz urządzenia grzewcze i klimatyzacyjne.
W dniach 27–28 sierpnia 1941 roku Stępinie odbyło się spotkanie Hitlera i Mussoliniego, którzy omawiali trwający atak Niemiec na ZSRR. Podczas II wojny Światowej pociągi specjalne kilkakrotnie odwiedzały tereny kwater, jednak obecnie brak jest wiarygodnych danych o programie i uczesnikach wizyt.
C.D.N.
|